مطالعه اثر تلقیح قارچ اندوفیت piriformospora indica بر عملکرد و تغییرات فیتوشیمیایی برگ گیاه کنگر فرنگی cynara scolymus

از میان تعاملات زیستی، رابطه ی همزیستی بین اندوفیت های قارچی و ریشه ی گیاهان همواره مورد توجه پژوهشگران بوده است. هر پروکاریوت و یا یوکاریوتی که به منظور گذرندان تمام یا قسمتی از سیکل زندگی خود ملزم به برقراری همزیستی با گیاه است که در بازه زمانی کلنه شدن در بافت گیاه هیچ نشانه ی بیماریزایی از خود به جای نمی گذارد، اندوفیت نام دارد. در این پژوهش قارچ piriformospora indica ، نوعی اندوفیت ریشه است که ثابت گردید گیاه دارویی کنگرفرنگی cynara scolymus l. توانایی برقراری همزیستی با این قارچ را دارد. علاوه بر تیمار قارچی، تغییر دوره ی آبیاری در هر 3، 6 و 12 روز بر دو دسته گیاه همزیست شده و شاهد، طی دو سری آزمایش در یکسال، با چهار تکرار، آزمایش فاکتوریل و بر پایه طرح کرت تصادفی انجام گردید. آزمایش اول در شرایط آب و هوایی مرداد تا آبان ماه و آزمایش دوم از آذر تا اسفندماه در شرایط گلخانه ای صورت گرفت. فاکتورهای رشدی و مورفولوژیکی در آزمایش اول شامل اثر متقابل معنی دار در اندازه گیری وزن خشک برگ، وزن تر و خشک ریشه، بیومس اندام هوایی، درصد رطوبت نسبی برگ (rwc)، میانگین طول برگ، حجم ریشه، وزن تر و خشک ریشه با احتمال تفاوت 99 درصد بین گیاهان همزیست شده و شاهد طی دوره های آبیاری منتج گردید. صفات شیمیایی مورد بررسی نیز از جمله، اکسین و پرولین (با احتمال 99 درصد)، کلروفیل a، b، کل و کارتنوئید با احتمال 95 درصد طی اثر متقابل معنی دار گردید. عناصر معدنی اندازه گیری شده شامل سدیم، پتاسیم و نسبت پتاسیم به سدیم با احتمال 99 درصد در اثر متقابل تیمار قارچی و دور آبیاری معنی دار بود. فلاونوئید و آنتی اکسیدان برگ، آنتی اکسیدان ریشه و اسید کلروژنیک آزمایش اول با احتمال 99 درصد طی اثر متقابل معنی دار گردید. گفتنی است در هر دو آزمایش فاکتورهای رشدی و نیز فاکتورهای فیزیولوژیکی شامل: اکسین، مجموع کلروفیل، کارتنوئید، نسبت پتاسیم به سدیم، اسید کافئیک و کلروژنیک با افزایش دور آبیاری کاهش یافت اما این کاهش در گیاهان تیمار شده به قارچ نسبت به شاهد کمتر قابل توجه بود. پرولین، پتاسیم، فسفر، فلاونوئید و آنتی اکسیدان در ریشه با افزایش دور آبیاری در گیاهان همزیست شده نسبت به شاهد افزایش یافتند. تغییرات مورفولوژیکی در آزمایش دوم شامل معنی داری طول، حجم ریشه، وزن تر بوته و وزن خشک برگ با احتمال 99 درصد طی رابطه متقابل بود. میزان پرولین، سدیم و فسفر در این آزمایش طی اثر متقابل معنی دار گردید و مشخص شد که در هر دو آزمایش نسبت بین پتاسیم و سدیم از اثر همبستگی منفی معنی دار (در سطح 05/0) تبعیت می کند. در آزمایش دوم نیز فسفر با میزان پتاسیم همبستگی معنی دار مثبت دارد. نتایج نشان داد که تغییرات فیتوشیمیایی بیشتری در آزمایش اول دارای اثر معنی دار گشتند؛ توجیه آنکه شرایط آزمایش اول که در وضعیت استرس مضاعف حاصل از دمای بالای گلخانه در مرداد و شهریور ماه (میانگین دمای بیش از 35 درجه سانتی گراد) قرار داشت سبب گردید تغییرات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی تفاوت واضح تری را نشان دهد. حال آنکه، میزان کمی متابولیت های ثانویه و ترکیبات فنلی در آزمایش دوم قابل توجه تر بود. اثرگذاری عناصر معدنی در شرایط اسمزی همچون افزایش نسبت پتاسیم به سدیم، افزایش میزان پرولین و ترکیبات آنتی اکسیدانی در هر دو آزمایش سبب افزایش تحمل گیاه نسبت به شرایط نامطلوب گشت. افزایش حجم ریشه نوعی مکانیسم دفاعی القا شده از سمت قارچ همزیست بوده تا سبب افزایش سطح جذب آب در شرایط کم آبی گردد. گیاهان همزیست شده و شاهد در سطح 3 روزه ی آبیاری خصوصاً در آزمایش دوم دارای مساعدترین شرایط رشدی بودند. سطح 6 روزه ی آبیاری در گیاهان شاهد آزمایش اول قابل تحمل و در آزمایش دوم به سبب شرایط مطلوب تر محیطی سطحی مساعد از نظر عملکرد فیزیولوژیکی بود. اما سطح 12 روزه آبیاری در گیاهان شاهد در هر دو آزمایش، برای گیاه کنگرفرنگی سطح آبیاری نامطلوب بوده، در حالیکه همین سطح در گیاهان تیمار شده به قارچ در آزمایش اول قابل تحمل و در آزمایش دوم مساعد بود.